การอ่านเป็นหนึ่งในเครื่องมือสำคัญของการส่งเสริม EF ในเด็ก
ในกระบวนการที่ผู้ใหญ่อ่านหนังสือให้ฟังนั้นมีทักษะ EF หลายด้านพัฒนาขึ้นในสมองของเด็กเสมอ ได้แก่ การจดจ่อตั้งใจฟัง (Attention) เด็กต้องยั้งใจตนจากการไปทำกิจกรรมอย่างอื่น (Inhibitory Control) เด็กได้คิด รู้สึก หรือจินตนาการไปตามเนื้อหา โดยนำข้อมูลใหม่ไปเชื่อมโยงกับข้อมูลเดิมในสมอง (Working Memory) หากข้อมูลใหม่แตกต่างไปจากข้อมูลเดิม เด็กอาจเกิดการปรับเปลี่ยนความคิด (Cognitive Flexibility) ยามที่นิ่งฟัง ภาวะอารมณ์ของเด็กจะสงบ หรือไหลลื่นไปตามท้องเรื่อง (Emotional Control) บางครั้งเนื้อหาอาจพาให้เด็กได้สะท้อนคิดกลับมาถึงตนเอง (Self- Monitoring)
นอกจากกระบวนการอ่านที่ส่งเสริมทักษะสมอง EF เป็นพื้นฐานแล้ว เนื้อหาของหนังสือเด็กแต่ละเล่ม ยังอาจมีจุดหมายเฉพาะเพื่อส่งเสริมสร้างลักษณะนิสัยด้านใดด้านหนึ่ง ซึ่งสอดคล้องกับพัฒนาทักษะ EF เพิ่มเติมขึ้นไปอีก เช่น หนังสือที่มุ่งส่งเสริมการคิดไตร่ตรอง การกล้าคิดริเริ่ม การวางแผนการงานหรือการมีความมุ่งมั่นพากเพียร เป็นต้น
ผู้ใหญ่จึงควรอ่านหนังสือเล่มนั้นๆ ให้เข้าใจ ก่อนที่จะอ่านให้เด็กฟัง เพื่อเข้าถึงสาระ จุดหมาย หรือกระบวนการที่มีทักษะสมองEF สอดแทรกอยู่จะได้อ่านให้เด็กฟังอย่างมีอรรถรสนำไปสู่การพัฒนา EF ได้อย่างมีชีวิตชีวา และเมื่ออ่านแล้ว ผู้ใหญ่ควรตั้งคำถาม ชวนเด็กคิด วิเคราะห์ หรือจินตนาการไปกับเรื่องราวในหนังสือ อย่างแยบคาย มิใช่เพื่อทบทวนความจำหรือตอบให้ตรงเนื้อเรื่องเท่านั้น หากเพื่อให้เรื่องราวในหนังสือนำไปสู่การคิดค้น สร้างสรรค์ เติมเต็มประสบการณ์ให้หลากหลายยิ่งขึ้น
นอกจากนี้ หลังอ่านหนังสือ ผู้ใหญ่อาจพัฒนากิจกรรมที่สอดคล้องกับเนื้อเรื่อง หรือใช้กิจกรรมที่ผู้เขียนแนะนำไว้ท้ายเล่ม มาให้เด็กได้ลงมือทำในหลากหลายรูปแบบก็จะเป็นการฝึกฝนสร้างเสริมทักษะสมอง EF ด้านต่างๆ ของเด็กให้เกิดการเรียนรู้และแข็งแรงยิ่งขึ้น
เทคนิคในการพัฒนาทักษะ EF และการอ่านไปด้วยกัน
1.สำรวจก่อนว่า EF แต่ละด้านของเด็กแต่ละคนเป็นอย่างไร มีปัญหาหรือไม่
หากทักษะสมอง EF ด้านใดอ่อนแอ ก็ควรจะต้องพัฒนาส่งเสริม EF ด้านนั้นๆ ไปด้วยเช่นถ้ามีปัญหาเรื่องความจำเพื่อใช้งาน อาจลองฝึกฝน EF ด้วยการใช้เทคนิคช่วยจำ เช่น ผ่านการเล่นเกมที่มีกติกาที่เด็กต้องจำ ให้ฝึกสังเกตสิ่งรอบตัวแล้วมาเล่าให้ฟัง ฯลฯ หากมีปัญหาด้านการจดจ่อ อาจให้เล่นบล็อกหรือทำกิจกรรมที่ช่วยส่งเสริมให้มีใจจดจ่อนานๆ ฯลฯ ในที่สุดจะพบว่า กิจกรรมส่งเสริม EF เหล่านี้จะส่งผลดีต่อความสามารถในการเข้าใจการอ่านไปด้วย
2.อ่านหนังสือกับลูกบ่อยๆ และสม่ำเสมอ มีงานวิจัยพบว่า พ่อแม่ที่ประเมินว่าลูกของตนมี EF ดี ในด้านการยั้งคิดไตร่ตรองกับความจำเพื่อใช้งานสูง (Inhibition and Working Memory) จะเป็นพ่อแม่ที่อ่านหนังสือกับลูกที่บ้านบ่อย
3.พูดคุยเพิ่มเติมระหว่างกิจกรรมการอ่านกับเด็ก EF ของเด็กสัมพันธ์กับการที่ผู้ใหญ่มีการพูดคุยเพิ่มเติมระหว่างอ่านหนังสือกับเขา รูปแบบการพูดคุยระหว่างอ่านหนังสือ ได้แก่
- พูดคุยเพื่อสร้างการเชื่อมต่อความรู้ (Connection) เชื่อมเรื่องราวในหนังสือที่กำลังอ่านกับเรื่องอื่นๆ ที่เด็กเคยพบในชีวิตประจำวัน เช่น อ่านหนังสือที่มีเรื่องฟ้าแลบ ก็ชวนลูกคิดว่า “เวลาที่ฟ้าแลบ มักจะมีอะไรตามมาด้วย” (เป็นการฝึกในเรื่องการจำ การจดจ่อ การยืดหยุ่น ย้ายจากเรื่องในหนังสือไปยังเรื่องอื่น)
- พูดคุยเพื่ออธิบาย (Explanations) เชื่อมต่อเหตุการณ์ที่อ่านในหนังสือเข้ากับข้อมูลที่มีอยู่แล้วในความเข้าใจของเด็ก เช่น “เด็กๆ ในเรื่องนี้เสียใจมาก เพราะต้นไม้ที่พวกเขาปลูกแห้งตาย ต้นไม้ที่ไม่ได้น้ำ ก็ต้องตายทั้งนั้น”
- เล่าแบบมุ่งให้เข้าใจเฉพาะเรื่อง (Narratives) เน้นให้เด็กได้คิดถึงสิ่งที่เคยเกิดขึ้นแล้วหรือที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เช่น “อันนี้ก็เหมือนกับที่เด็กๆ เห็นเวลาไปร้านหมอ”
- พูดคาดการณ์ (Predictions) ให้เด็กลองคิดด้วยคำถามว่า ถัดจากเหตุการณ์นี้ในเรื่อง จะเกิดอะไรขึ้นต่อไป “เด็กๆ คิดว่าแล้วพวกคนแคระจะทำอะไรต่อไป”
- ตั้งคำถาม (Test Questions) ผู้ใหญ่ถามเด็ก ด้วยคำถามที่เด็กพอจะรู้คำตอบจากเรื่องราวในหนังสืออยู่แล้ว เช่น ชี้ไปที่รูปปลาในหนังสือ แล้วถามเด็กว่า “ปลาตัวไหนชอบกินสาหร่ายเป็นอาหาร”
4.วิธีที่เราอ่านหนังสือกับเด็ก สำคัญไม่น้อยไปกว่าความถี่ในการอ่านหนังสือให้เด็กฟัง หากว่าเด็กได้มีส่วนร่วมอย่างสร้างสรรค์ในประสบการณ์การอ่าน เด็กก็จะได้รับประโยชน์ทางภาษามากกว่าแค่ผู้ใหญ่อ่านให้ฟัง เช่น ให้เด็กเปลี่ยนบทบาทมาเป็นผู้เล่าเรื่อง แล้วผู้ใหญ่ซักถาม ขยายโอกาสให้เด็กได้คิดสร้างสรรค์ แล้วชื่นชมความพยายามของเด็ก จะเป็นการช่วยพัฒนาความสามารถทางภาษาของเด็กให้แข็งแรงยิ่งขึ้น
Update สุดยอดหนังสือนิทานที่ช่วยพัฒนา EF ทักษะสมอง
สนพ. นานมี บุ๊คส์
- มะเหมียวกับกล่องใบโต
- มะเหมียวกับเก้าอี้ตัวเล็ก
- แม่คนเก่งที่หนึ่งเลย
- ไม่ทำแล้วครับ
- หนูจ๋านั่นเสียงใคร
- นกเอี้ยงเลี้ยงควาย
- เจี๊ยบน้อยกับเม่นเกาลัด
- ลองดึงดูสิจ๊ะ
- ขนฟูจะเป็นพี่
- ลองมองตาพ่อสิ
- วัวดำกับวัวขาว
- ขนฟูห่วงแม่ไก่
- เจ้ามังกรหน้าตาเป็นอย่างไรนะ
- เจี๊ยบน้อยกับทานตะวันเพื่อนรัก
- ร้านของชิป
- อารมณ์นี้สีอะไรนะ
- ลองผลักดูสิจ๊ะ
- เพื่อนรักในป่าใหญ่
สนพ. โลกหนังสือ
สนพ. แปลน ฟอร์คิดส์
- ว้าว... น่ากินจัง
- ความลับ... อร่อยจัง
- ใบยอ นักคิดสร้างสรรค์
- เอ๊ะ! หางของใคร
- ฉันชอบทำงานบ้าน
- พอดี พอดี
- แจ๋วแหววอวดเก่ง
- เป๋อเหลอขี้กลัว
- เม่นน้อย น้อยใจ
- มดขยันกับจักจั่นเสียงใส
- เจ้าหมูหูหาย
- อะไรอยู่ในป่า
- ไปอย่างไรดีนะ
- ด้วงจอมพลัง
- ห้าจี๊ดเจี๊ยวจ๊าว กับแมวหง่าวดุ๊ดุ
- สี่เกลอพิสดาร
สนพ. ห้องเรียน
- สมบัติหรรษาของวัวสี่เหลี่ยม
- นอนแล้วนะพระจันทร์
- เจี๊ยบ กลม กลม แปลงกาย
- แม่จ๋า หนูอยู่นี่!
สนพ. คิดบวก
- กระต่ายน้อยอยากมีเพื่อน
- กระต่ายกับพระจันทร์
- ระวังเม่นมาแล้ว
- ขุด ขุด ขุด
- ดีน่ากับทะเลดาว
- ภารกิจของฟูฟู
- เมลลี่ผึ้งน้อยผจญภัย
สนพ. เก้าแต้ม
- ตุ๊ ต๊ะโตง เต็ง
- หนูกับพระจันทร์เนยแข็ง
- ปูก้ามใหญ่
สนพ. อักษรา ฟอร์คิดส์
- พี่มอนตี้และน้องมิลลี่
- หนูนิดไม่อยากแปรงฟัน
- จ๊ะเอ๋!
- เอาคืนเขาไปนะแจ๊ค
- เอ๊ะ! นั่นเสียงใคร
สนพ. แม็คเอ็ดดูเคชั่น
สนพ. แพรวเพื่อนเด็ก
- เขาต่อแถวอะไรกัน
- ขึ้นอย่างไรนะ
- ลงอย่างไรนะ
- ความลับของอลัน
ที่มา : ขอขอบคุณ www.http://www.rakluke.com/